Sint Nicolaas
Sint Nicolaas leefde in de vierde eeuw. Hij werd
geboren in Patara of Patras, in het huidige Turkije tussen 270 en 285.
Zijn vader heette Epifario en zijn moeder Johanna. Beiden stierven al
jong door de pest. Nicolaas stierf op 6 december tussen 341 en 347;
van heiligen wordt net de geboortedag maar de sterfdag gevierd, dat
is de dag van intrede in het eeuwige leven. Rondom zijn geboorte bestaan
boeiende legenden.
Zo vertelt het brevier in de tweede nocturne van de Metten:"Als
baby reeds was Nicolaas zo braaf dat hij op vrijdagen en andere vastendagen
weigerde de moedermelk tot zich te nemen, welke gewoonte hij de rest
van zijn leven in ere hield." Een variant hierop zegt dat hij op
die dagen maar eén keer dronk en dan alleen uit de rechterborst.
Niet voor niets zegt men:'liegen als de tweede nocturne', al mag daaraan
worden toegevoegd dat dit soort liegen buiten de categorieën waarheid
en onwaarheid valt. Uit een al even betrouwbare bron weten we dat Nicolaas
onmiddellijk na zijn geboorte twee uur overeind bleef staan om Onze
Lieve Heer te danken voor zijn voorspoedige geboorte.
Nicolaas had een oom - de oude Nicolaas - die bisschop vwas van Myra. Deze oom leidde hem op met als resultaat dat Nicolaas zijn leermeester kon opvolgen als bisschop van Myra. Als zodanig zal hij in de geschiedenis bekendheid krijgen. Verhaald wordt dat hij als bisschop heeft deelgenomen aan het concilie van Nicea in 325. Tijdens deze eerste bisschopensynode ontstonden er moeilijkheden rondom Arius, die er ketterse meningen op nahield omtrent de Godheid van Christus. Nicolaas kon dat niet aanhoren en moet temidden van de besschoppenvergadering zijn opgestaan, zich de mijter van het hoofd hebben gerukt en daarmee de ketter Arius om het hoofd hebben geslagen. Hierom werd hij uit de vergadering verwijderd en in de gevangenis gezet. Alle kentekenen van zijn bisschoppelijke waardigheid, zijn tabberd, zijn stola, zijn mijter en zelfs zijn b ijbel werden hem ontnomen. Deze werden echter teruggebracht door Jezus en Maria, die er tevens voor zorgden dat hij de gevangenis kon verlaten.
In 1087 werd zijn gebeente door Noormannen geroofd, althans een gedeelte daarvan en dat werd overgebracht naar Bari, gelegen aan de zuid-oostkust van Italië. Daar ligt hij begraven onder het hoogaltaar. In Bari viert men zijn feestdag op 9 mei, de dag van de overbrenging van zijn gebeente. Hij komt dan nog steeds per boot aan.
Myra bestaat niet meer. Het is bijna helemaal onder het zand bedolven. Een paar ruïnes steken er nog boven uit. Ook de koepel van de kerk. Men kan daarin afdalen en komt dan in een vochtige donkere ruimte, naar men zegt de kerk van Nicolaas. De sarcofaag is nog te zien, met het gat dat de rovers er in 1087 hebben ingeslagen. Ongeveer op de plaats van het vroegere Myra ligt nu Demre.
"Ik zou wel willen schrijven, maar alleen als ik het kan doen in eetbare letters." (aan Niclaas toegeschreven uitspraak tijdens een bisschoppenconferentie.
Verering in Nederland
Nergens wordt Sinterklaas vuriger vereerd dan in Nederland. Nergens ook is de verering in vroeger tijden meer tgengehouden. Misschien is daaraan ook het succes wel te danken. De grote tegenstanders waren vooral de calvinisten in de 16de eeuw. Het kwam zelfs zover dat eind 16de eeuw de Nicolaasviering officieel werd verboden "om de jeugd het bijgeloof vanhet pausdom uit het hoofd te houden. Het is immers" zo gaat de tekst verder," zot om kinderchoenen te vullen met allerlei snoeperij en slikkerdemik; die zoiets doen hebben geen begrip van de ware religie". De ware religie moest echter plaats maken voor Sinterklaas en de slikkerdemik (wat dat ook moge zijn) bleef in de schoenen van de kinderen terechtkomen.
De grote promotor van Snterklaas in Nederland is Jan Schenkman geweest.
Hij leefde van 1806 tot 1863 in Amsterdam. Van zijn hand is onder andere
het lied 'Zie ginds komt de stoomboot uit Spanje weer aan'. Die stoomboot
was zijn vinding en heeft het sindsdien goed volgehouden. Spanje als
land van herkomst kwam al in eerdere gedichten voor, zoals in:
"Sinterklaas goed heilig man,
trek uw beste tabberd an.
Reis daarmee naar Amsterdam,
van Amsterdam naar Spanje.'
Sinterklaas is echter nooit in Spanje geweest. Dat hij daar toch geacht
wordt vandaan te komen is waarschijnlikj te wijten aan een aardrijkskundige
vergissing. In die tijd stond de geografie nog in de kinderschoenen.
Bari was eeuwenlang Spaans gebie.. Vandaar.
De grote intochten in Nederland dateren van 1934 en hebben zich vanuit
Amsterdam verspreid over de rest van het land.
Jan van Hout
Uit: Van Kerstkind tot Sinterklaas, verhalen uit de Acht Zaligheden.
Uitgeverij Abdij van Berne, Heeswijk 1999
ISBN 90 76242 127